су кјтеретiн камераларды» еденiнiн биiктiгi оєпан ауласында салын№а рельс

бойынан 0,5м биiк болуа тиiстi. Насос камерасыны» еденiнен 5,5м сарєыл№ан

јр /канава/ арєылы шахтыдан тјмен су а№ып жыйылатын су жи№ыш /водосборник/

ѕ»гiленедi. Су жый№ыш iшiн лайдан алма кезек тазартып тЅру ѕшiн екi ѕнгi

дайындарады. Басы су кјтеретiн орынны» су жый№ышыны» кјлемi ёдеттегi 4

са№ат жиылатын су кјлемiнен кем болмауы керек.

1.24 Сурет кенiшiн дамында№анда транспорт горизонттарыны» схемалары.

А - кен єалынды№ы шамалы жа№дайда

В – єалынды№ы ортанша єабаттарда

Б – єала» кен орны

В – ете єалы».

°р-бiр шахта горизонтында хауiпсiздiк ережешi бойынша ерт сендiргiш

поезд, ертке єарсы жабдыє саєтайтын єойма болу№а тиiс. °детте атал№ан

поездбен єойма оєпан ауласында орналасады. Клеть оєпанымен єатнасатын

ѕ»гiлер јртке есiкпен жабдыєталады. Шахтаны» кебiнде жер астында№ы жѕк

аккамуляторлы электровозбен тасылады.

БЅл электртвоздарды» батареяларын тоєтандыру ѕшiн /преобразовательная/

тѕрлендiргiш станциясы, зарядтайтын камера жёндейтiк шеберханасы болады.

ЖЅмыс ая№ында єыр№а кјтерiлер алдында жЅмысшылар аялдама камерасанда

жиналады. ЖЅмысшыларды» саны 500 адамкан асса медпункт єЅрылысыда

ескерiледi. Транспорт жЅмысы єарєынды јтiп жатєан жерде диспетчер

орналасады.

Тау ѕ»гiлерiн ѕ»гiлеу ёдiстерi.

2.1. Жеке тау ѕ»гi тјнiрегiндегi жыныс сiлемiнi» кернеуде формациялыє

жа№дайы негiзгiнен мёлiметтер.

Жер астында№ы жыныс сiлемi ѕстiне бiткен єалы» жынысты» ёр-бiр

элементарды жыныс бјлшегiнi» бетiне тѕсетiн єысым Р кјлем те»есi. Мундайда

дегенiмiз жыныс ты№ызды№ы, т/м3

[pic]

Кјрсетiлген жыныс бјлшегiнi» деформацияланыуна єоршан тЅр№ан жерiмен

єарсы єысым№а дЅшар болып жан-жаєты /ѕш остьтi/ єысым жыныс сiлемi тендi

кернеу жа№дайында болады. Жыныс сiлемiнi» кернеу жа№дайы тек єана Р кѕйiне

байланысты. Жыныс сiлемiнi» жан-жаєты те» кернеу iшiнен жыныс ѕ»гiсi

ѕ»гiленгеннен кейiн бЅзылады.

БЅл ѕ»гiнi» те»iрег»нде кернеу жѕелерi єайта белiнедi.

2.1. суретте де»гелек ѕ»гi кесiндiсiнде фотокјрнеу ёдiсiмен тѕсiрiп

ал№ан басты жёне тангенцыль кернеулердi» изоы№ы кјрсетiлген. Кѕш

сызыєтарыны» єоюлан№ан жерлерi кернеу концентрациясынсу паттайды.

¶»гiлердi» кейбiр нЅска бјлегiнде тјбесiнен не табан жа№ынан хаупты созылу

кернеуi пайда болады. Кернеу концентрациясы кѕшi жынысты» берiктлiгiнен

асып кетсе жарылуына апарып со№уы мѕмкiн. ¶»гi бойыны» жынысы жарылып-тозуы

ёр тѕрлi јтедi. Бiр жа№дайда жыныстар шытынап жарылып барып кесекке бјлiнiп

тѕседi. Ал екiншi жыныстар деформация пластикалыє тѕрiнде жынысты ѕ»гiнi»

iшiне єысып шы№ару тѕр»мен сыипатталады. ¶»гiнi» сверт тенiрегiнде

сiлемiнi» iшiне терендеген сайын кѕйреу кѕшi ёлсiрей беретiн кѕйреу зонасы

пайда болады. Жыныс формасыны» јзгеруi жёне оны» толыєсуы ѕ»гiнi ѕ»гiлеген

кезде кернеу тендiгi бЅзылып тау єысымын бiлдiредi. ¶»гi тј»iрегiндегi

тiреуге, кен дi»гегiне, сiлемге тѕсiп тЅр№ан кѕштi кен єысымы деп атайды.

2.2 жыныс ѕ»гiлерiн тiреу.

Тендi кернеу жа№дайыны» бЅзылуына байланысты тј»iректегi жыныс ѕ»гiнi»

iшiне жылжып оны толтыру»а тырысады. Формасын, жобады кјрсетiлген єуыс

мјлшерiн саєтау маєсатымен жыныс ѕ»гi iшiне тiреу єойылады.

Жыныс єазбасыны» iшiндегi тiреу тј»iргiндегi тау жынысы ѕ»гi iшiне

жайылу»а кедергi болып, сыртєы єысым№а тјтеп берiн кейде сыныпта

/деформацияланып/ тЅрады. Тiреу конструкциясы, дайындаушы ѕ»гiлермен

тазарты забой ларде кен єысымыны» кѕшi, тѕнiсѕ схемасымен санасып тЅру»а

тиiстi. Егерде ѕ»гi жыныс сiлемiнi» »атты тЅсынан ѕ»гiлентен болса кѕйреу

зонасыны» мелшерi шамалы болып, тiптi болмауыда мѕмкiн. Осындай жа»дайда

тау єысымы щамалы бол»андыєтан тЅтєыр /жесткая/ конструкциялы тiреу

єолдану№а болады. Егерде ѕ»гi тазарту жѕмысыны» зонасында оны» ѕстiнде

iсiнiп кетѕге ыєпал осал жыныста, арасында. Болса жынысты» жылжу барысы

єазындыны» тј»iрегiдегi кезге тѕсергiк кернеуге соєтыєтырады. Кѕштi кен

єысымына шыдайтын тЅтєыр конструкциялы тiреу єолдан№ан экономика тЅр№ысынан

ал№анда тиiмсiз. МЅндай жа№дайда тiреудi» єысыунан формасы саєтал№анмен

єиыє мјлшерi тарылып конструкциясы жёне тiреу кѕшi саєталып тЅрады. Кен

єазындасыны» тiреулерiне мынадай жалпы талап єойылады: кен єазындысыны»

айдынын тарылтпай тiреу єуаты жеткiлiктi болыптЅруы, аэродинамикалыє

кеденгiсi /сопротивление/ шамалы болып, тiреу конструкциясы тау єысымына,

оны» кѕшiмен тѕрiне сёйкестiгi.

Тiреу ѕ»гi айдыны» Ѕзає мерзiм дЅрыс кѕйде саєтап тЅру шы№ыны»

ѕнремдiлiгi, тiреудi жасап оны єЅру ып-жаску жЅмыстарыны»

механизацияландыру мѕмкiншiлiгi, жендеу жЅмыстарын орында№анда ы»№айлы

болып тЅрып. Кейде тiреулер арнайы талапєа сёйкес болу№а тиiстi. Мысалы:

јрт жа№ынан хауiпсiздiк, сујткiзбеушiлiк, јте кѕрделi гидрогеология

жа№дайында єазындыны ѕ»гiреу т. б.

3 Тiреу материалдары.

Тау єазындысын тiреуге а»аш, металл, бетон, тјмiрбетон, таби№ы жёне

жасанды тастар єолданылады.

Жер астанда iреу ретiнде єалєан жапыракты /єара№ай, шырша / а№аштардын

жонылма№ан тѕрi / круглый//рудник треуi/ жене жоныл№ан / распил, щпал,

брус, обаполдар/ пайдаланады. Рудник тiреуi ( стойка) деп жонылма№ан

диаметры єден 34см дейiн, ал ѕзынды№ы 0,5 тен 7м дейiн а№ашты атайды.

Распил ден ен бойынан єає тiлiнген тiреудi атайды. Брусья деп екi не терт

жа№ы арамен кесiлiп жоныл№ан а№ашты атайды. Беренелердi таєтай№а арамен

тiлгенде єалдыєтарын обаполы атайды, ал ен бет жа№ында№ысын горбыльдейдi.

¶зынды№ы 1м обапол – затяжка атайлады. Тау ѕєгiлерiнiє металл тiреулерi

шойын болат материалыдарынан єѕрылады. СТЗ, СТ5 маркалы мырыш материалдары

профильдi прокат пен тарає, жёне тiлiнген темiр тѕрiнде єолданылады.

2.2. сур. Шахты тiреуiн жасайтын арнайлы мырыш прокаты.

2.2. суретте металл тiреуiн жасау№а / 17 ден 27 кг/м дейiн/ арна№фн

мырыш профиль прокатты» кесiндiсi керсетiлген мырышта» денгелек тЅрi

железбетон єѕрылысында арматура ретiнде жёне штангалы тiреулерде

єолданылады, ал єос таврјлы темiр, швеллер жёне рельс – оєпан iшiн

єЅрылыстыр№анда єолданылады.

Байыр№ы маркалы мырышты» кемiстiгiне коррозия№а беймдiлiгi жатады

кѕрделi гидрогеологиялылык жа№дайда ѕ»гiлердi тiреу ѕшiн шойыннан єуйыл№ан

тюбинг кулданылады. Бетон деп єатып єал№ан цемент, єѕм, шиыршыє тас

єосындыларын айтады. Іѕм мен єиыршыє тастарды толтырушы деп атайды. Бетон

єѕрамы ѕлесiне тиетiн цемент, толтырушы заттарды» салмає не аумає

мелшерiмен аныєтайды. / Ц : П : Ш/. Бетонны» єаттылы№ын маркасынан

анверады. Бетонны» маркасы деп 28 кѕн iшiнде температурасы [pic], ауаны»

салыстырмалы дымєылды№ы 90-100% неа№дайда єатєатын тЅр№ан бойында єысым№а

берiктiк шетiн атайды. Бетонны» берiктiгiне шек болатын басты факторлар№а

мыналар жатады: цементтi» маркасы, сумен толтыр№ытары» мјлшерi, єЅю

ёдiстерi. Бетон№а єосылатын цемент мјлшерiне байланысты: семiз, орташа,

арыє тѕрлерi болады. Тау єазындысып тiреу ѕшiн семiз не орташа бетон

/бетонныє 1м3 мјлшерi 200-250кг цемент єосылады/ єолданылады. Бетон

єосындысын /бетономешалка/ бетон дайындайтыi єоныр№ыда дайындайды.

Кёдiгiмгi єою семiз жёне ортаншы бетон тау ѕ»гёсiн єорсаулап бетондайды.

Іорсау а№аш не металлан єЅрылады. Егерде бетонды дайындап оны єЅйып,

пайдалану арасы алытап єалатын жа№дайда.

Бетон єЅн бЅрын єатып єалмас ѕшiн аросында арнайы єосындылар куиылады.

Мѕндай бетонды /пластифицированный/ деп атайды. Кёдiгiмгi бетон мен єатар

арнайы бетондар /тез єататын, торкрет-бетон, шашыранды-бетон т.б./.

Іолдакылады тез єататын бетонны» єатайы процессын тездетѕ цемент массасыны»

2-3% те» Са св ѕшiн єосындылар єосылады. МЅндай бетон бiр сутканы» iшiнде

ёжептёуiр кѕшiне ене алады /3000 н/см2 / дейiн. Теркрет-бетон цементы мол

/850 кг/м3 єосынды№/ єЅм, єиыршыє тас єосылып жасалады. Іосындыны» 10-12%

су болып я№ный тјркрет-бетонны» консестенсияся суйыє бетон№а таяу болу№а

тиiстi. Теркрет-бетонды, бiрнеше сантимерт єалынды№ымен цемент-зе»брегiмен

тобега жасырады. Су еткiзбеу єасиетi, тезiмдiлiгi жабайы бетоннын жо№ары.

Тамшы бетоны» теркрет бетоннын айырмашылы№ы толтырушы затты» тѕиiрi iрiлеу

келiп бетонда тез єатыратын єосындылары болады. Тамшы бетонны»

консистенциясыны» суиыєты№ы арнайы бетон атєылайтын ауа єундыр№ысын

єолдану№а бетон жЅмысы єорсаусыз орындалады. Бетон тек єысым єѕшiне №ана

тетеп бере алады. МЅны тiреу конструциясын танда№анда еакерген жен. Темiн

бетон деп бетон iшiне єЅрыш сабаєтары-арматурасы бар бетонды атайды.

Арматура темiрбетонны» єысым№а єарсылы№ын кѕшейтiп єака єоймай иiлiске

єарсы єарсыласу мѕмкiншiлiгiн кјтередi.

Кейде алдын ала ширатыл№ан арматуралы тјмiр бетон єолданылады. МЅндай

жа№дайда арматураны бетон єуйлмай тЅрып єатты тартып, содан кейiн бетон

єуиылады. Осыныє нётижес»нде бетон iшiнде кернеу кѕш пайда болып кѕйрету

кѕшке єайраты молаяды. Таби№и шой-тас єазындыны» фундаментын толтыру№а не

болмаса тiреудi» сыртында№ы єЅстарды бiтiндеуге єолданылады. Жасанды

єЅрылыс материалдар ретiнде кiрпiш, бетонит, шлакоблок т. б. атау№а болады.

Бетониттар 150 марка бетон єосындысынан жасалса, шлакоблок шахтыны» кѕйген

топыра№ынан не тѕiршектелген шлактан жасалады. Орнатылатын ѕ»гiнi кјлдене»

єиынды формасына байланысты /бетониттi» тѕрi тiк бѕрышты не сѕиiр формалы

келедi/, ал шлакоблок кјбiнесе тiк бЅрышты болады.

2.4 Тау ѕ»гiлерiнi» тiреу конструкциялары, мјлшерi, формасы.

Кен ѕ»гiлерi ке»iстiкте тiк, е»кей, жазыє тѕрлерi кездеседi. Тiк шахта

оєпаны Ѕзыє жыл№а арнал№андыєтан єиыс ше»берi дј»гелек болып тЅтас бетонмен

шегенделедi /2.3 сур/. Тiреудi» єалынды№ы жа№дайына байланысты 200 деп 300

мм асып жатады. Егерде оєпан сулы, осал жыныс арасында еткен болса тiреу

металлдан не тјмiр бетон тюбингтен єЅрылады. МЅндай жа№дайда оєпанны»

єиындысы де»гелек келед Тюбингтердi» саєиналы єабыр№алары ауаны» жылжыуына

/аэродинамикалыє кедергi/ кедергi келтiредi. Тюбингтен єЅрал№ан тiреу

єымбатєа тѕсетiн бол№ансо» тЅтас бетон тiреу орын алуы мѕмкiн.

Тiк оєпан iшiн армировкалад деп кјтергiш ыдыс жылжитын бетiн

ба№ыттайтын конструкциялар /расстрел мен желiлер/, єЅбыр орныєтырып iлетiн

растрелдер мен авария /апат/ кезiнде адам јтетiн басєыш бјлiмi атайды.

Армировканы» негiзi ауыртапалы№ын кјтеретiн эоемент-расстрелдер. Олар

оєпанды, кјтер№iш, єЅбыр бјлiмдерiне бјледi. Желi /проводник/ iлiнетiн

расстрелдi-басты, ал јзгелерiн єосалєы расстрелдер делiнедi. Бетон мен

тюбингпен бекiтiлген оєпанны» расстрелдерi №14шi єос таврдан єЅрылады. Бас

расстрелдер бекiнiстi» iшiне 250 мм таяз е»гiзiлмейдi. Іосалєы расстрелдер

кейде бiр басы бас расстрелге сѕенiп бЅрыштама мен болтпен бекiтеледi. Бас

расстрелдер дёлмё-дёл бiр жазыєтыєта орналасады. Металл расстрелдарыны»

кемiстiгiне коррозия»а iуестiгi. Желiлер кјтергiш ыдыстарды» бiр iзбен

єоз№алуын єамтып тЅрады. Олар а№аш, металлдан жасалады. А№аш желi 18*18 не

18*20 см єиыєты єырлы а№аштан жасалып расстрелге басы мен ѕшi желiден

шыєпайтындай болтпен бекiтiледi /24, а сур/. Металл желi рельстен, не

болмаса швеллерден, бЅрыштама темiрден єЅрал№ан коранты темiрден жасалады.

Рельстен жасал№ан желi расстрелген арнайы єапсырмамен бекiтiледi /2.4, б

сур/.

/2.3 сурет/ бетонмен жiне металды армировкалан№ан тiк оєпанны»

єиындысы.

сурет. Желiнi» емталл расстрелдерге бекiтiлуi.

А – а№аш желi;

Б – рельстен жасал№ан желi;

В – желi;

Г – расстрелдер;

Д – єапсырмалар;

Е – тѕнiнѕ бастырмасы;

Ж – єапсырманы бекiтетiн болты»;

З – центрегелтетiн шеге.

Хауыпсi здандыру ережесiнi» талабына сёйкес. Оєпан бiрiнде саты бјлесi

мiндеттi тѕрде єЅрылады. МЅны орындау ѕшiн екi расстрелдердi» арасыны»

єашыєты№ын 8м асырмай металлдан не болмаса а№аш сјре орнатып оларды№ ѕстiне

е»кекiгi 80є дейiн саты єойылады, ал серенi» шетiнен адам јте алаты»

мјлшерi 0,7*0,6 м тесiк єалдырады. Басєыш белмесi оєпанны» јзге бјлiм

шелерiнен металл не а№аш єоршаланады.

ІЅбырлар єосалєы расстрелге биiктiк ара алшаєты№ы 6-10м iлгектермен

бекiтiледi. Кабель оєпанны» шегенiне арасына, 5-6м єалдырып єапсырма мен

Страницы: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7